Kayseri iş dünyası rekabeti de çok emek ve paralı işi de sevmez!
Ankara da önemli bir makamı işgal eden arkadaşımla sohbet ederken bana bir olayı aktarmıştı. Kayserili bürokratlar olarak şehre katkısı olur düşüncesi ile Savunma Sanayi Müsteşarını Kayserimize gitmeye ikna ediyorlar. Yaklaşık 6 aylık bir çabanın ürünü olan bu ziyaretin en önemli durağı Kayseri organize sanayi bölge müdürlüğü oluyor. Bölgenin sayın müsteşar şerefine verdiği yemekte Savunma Sanayi konusunda devletin planladığı milyar dolarlık alımlarla ilgili motive edici konuşma yapıyor. Yemeğe geçildiğinde ise aynı masadaki OSB bölge müdürümüz müsteşara dönerek ?sayın müsteşarım ,Kayserili sanayicisi savunma sanayine sıcak bakmaz. Biz alıcısı tek olan ve devlet olan işlere girmeyiz!? diyor. Yani klasik Kayserili sanayi tepkisi olan ,tek adama kel olmamalıyız!, Kimsenin yapmadığı ile uğraşmayız! Macerayı sevmeyiz! Bize kopyala yapıştır tarzı yapılmış bir iş olacak ki o işe girelim ! duygusu ile konuşuyor.
Bu konuşmadan sonra sanırım zaten olumlu bir şeylerin çıkması mümkün olmamıştır. Savunma sanayi sektörü ?kar çarpanı? çok yüksek olan bir sektördür. Çünkü ürünlerin alternatifleri kısıtlı , rekabeti zayıf ve aynı zamanda çok ciddi bir güven ilişkisine dayandığı için doğal giriş bariyerlerine sahiptir. Düşünün ki Apple in en büyük tedarikçisi olan ve telefonları üreten FAXCON şirketinin yıllık cirosu 102.milyar dolardır ve bu cirodaki karı ise 2 milyar dolar seviyesindedir. Aynı şekilde bizim çok övündüğümüz araba ihracatımızın kar oranı da %5-10?lar seviyesindedir. Yani 100.milyar dolarlık araba sattığımızda elde kalan katma değer 5 milyar dolar olacaktır. Oysaki bugün silah ve savunma sanayince bu oran minimum %100?dür.Bu şu demektir ; yıllık 15. Milyar dolarlık araba satıp 750 milyon dolar kazanacağınıza ,1,5 milyar dolarlık savunma sanayi satışı yapıp aynı parayı kazanabilirsiniz. Düşünün ki toplamda savunma sanayi ihracatı 100 milyar dolar (resmi olarak ) olan ABD?nin başkanı sırf bu satışı yapabilmek için günü birlik ülke ziyaretleri yapıp kulis yapmaktadır. Çünkü 100 milyar dolarlık bir silah satışı karlılık anlamda minimum 600.milyar dolarlık araba satışına denk bir işlemdir.
Bu durum da Kayseri de stratejik sektörler denen tıbbi ilaç ve medikal ,askeri ,yazılım ,gen mühendisliği, nano teknolojik ürünler de ciddi üretimlerin olmayışının ana sebeplerini araştırmalıyız. Neden yılların sanayi ve ticaret birikimine sahip bu şehir bu tür sektörlerde hiçbir varlık gösteremiyor? Sorunun cevabı girişteki verdiğimiz örnekte gizlidir. Çünkü Kayseri çok emek ,çok sermaye ve riskli işi sevmez. Mümkünse minimum emek (kimseye kel olmayalım ) , minimum risk (birileri yapmış olsun ki kolayca kopyalayalım yanlışa gelmeyelim), minimum para (ne kadar az para o kadar kolay çıkılacak sektör demektir. Hızlı hareket edip terkededilebilir) anlayışı ile hareket edip az zamanda çok işler başarmak ilk ve en büyük hedeftir. Bu davranış ve iş kültürünün şehrimizi zayıflatan sonuçları ise ;
1-Her sektörde birbirinin benzeri işletmelerin oluşturduğu bir sanayi şehriyiz. Yılların tecrübelerini üzerine koyarak daha iyi uzmanlaşmayı engelleyici yetişmiş eleman çalma ve klonlayarak işletmelerin zayıflatılmasına neden olan yapılara sahibiz
2-kopyala yapıştır işletmeler nedeniyle mecbur kalınan ucuz ve kötü rekabet koşullarına sahip ,ticareti ve sanayileşmeyi engelleyici iklime sahibiz.
3-Belli başlı sektörler gebe kalmış koskoca bir şehir (mobilya ,çelik kapı)
4-dört üniversiteye sahip olmasına rağmen ortaya sağlam ürünler ve yenilikler koyamayacak bir sanayi yapısı .(Sanayi mi üniversiteleri biçimlendirir yoksa üniversiteler mi sanayiye şekil verir? Bence sanayi burada daha etkendir. Talepkar, yönlendiren, üniversitelere ihtiyaç hisseden ve bilgiye önem veren bir sanayi yapısı elbette üniversitelerimizi de şekillendirecektir. Bu hali ile Kayseri sanayisinin yeni kurulan bu üniversitelerin vizyonuna ne kadar katkıda bulunacağı da meçhuldür.)
5-birbirinin işine bakan, ne iş var yapacak diyen ama bir türlü yeni ve farklı işlere yüksek risk ,emek ve sermaye ile girmeyi göze alamayan bir sürü beyin .bunlar adeta yüzer gezer serseri mayınlar gibi parlayan bir işi ,alanı yada kolu anında üzerine çullanarak yerler bir etmeye hazır iş dünyasını oluşturuyor. Geride bıraktıkları enkazlar ile dolu bir şehirden söz ediyorum maalesef.
Şimdi yukarıdaki yazılanları okuyup ?amaan adam sende ! Kim istemez ki az para ,az emek le ve az risk ile çok iş yapmayı! Bunun neresi yanlış diyorsunuzdur. Zaten filmin koptuğu nokta burası. Kayseri işin başlangıcında bunu odaklarken , dünyada ise önce en yüksek karlılık nasıl olur, sonra bunun için gereken bilgi ve sermaye tutarı nedir soruları sorulur. Bu soruların cevabını aldığınızda çok karlı bir işi hangi bilgi ve sermaye ile yapacağınızı ortaya koymuş olursunuz. Artık bu işin yapılması için gereken bu büyük riski azaltacak şekilde sizinle riski paylaşmaya hazır insanları bulmaya ve onları ikna etmeye sıra gelmiştir.
Doğru işi bulmak ve ona karar vermek ,kurgulamak ,doğru insanlarla bunu yapmaya çalışmak gerekir. Kayseri mantığında bundan ziyade az olsun ama hata yapmadan kimseye kel olmadan az para ile halledelim diyerek yapılan yanlışlar yeterince çoktur. Doğru iş yapmak, yanlış işi doğrultmaktan daha az maliyetli ve garantilidir.
Sonuç olarak ,Kayseri den dışarı çıkıp dünyadaki işlere bakacak, farklı işleri şehrimize kazandıracak ve yepyeni iş kollarının oluşmasına vesile olacak yeni bakış açısına ihtiyaç var. Bunu sağlamak için ise ;
1-Yeni iş kolları ile ilgili olarak aktif toplantılar ,örnek şehir ve işletmeler ile ilgili çalışmalar yapılmalı .
2-Girişimcilk ile ilgili gündemler artırılmalı ,girişimcilik klupleri olutşrulmalı ve ayrıca bu girişimcilik ünitelerinin tecrübeli insanlarla birlikte hareket edecek şekilde mekanizmalar kurulmalıdır.
3-Şehirdeki Melikşah üniversitesi gibi diğer üniversitelerinde MBA programları oluşturmaları teşvik edilmelidir. Bu programlarda üst yöneticiler ve geleceğin yöneticileri hem yeniden eğitimden geçirilmekte hem de birçok yeni network oluşturulmaktadır. Adeta şehrin iş yaşamına maya çalınarak daha bilinçli yöneticilerin oluşturulmasına katkıda bulunmaktadır.
4-Şehirde en önemli gündem maddesi sanayi olmalıdır. Çünkü araştırmalar gösteriyor ki sanayinin olduğu yerde aşağıya doğru bütün sektörler hareketlenmektedir. Bu konuda hizmet sektörünün gelişiminin de en büyük kaynağı sanayidir. Valilik, belediyeler, ticaret ve sanayi odaları sürekli sanayinin üzerinde durmalıdır. Şehirde yapılacak yatırıma alanları ile ilgili ücretsiz fizibiliteler yayınlamalı herkesin bunlara ulaşmasını sağlanmalıdır.
5-Stratejik alanlara yönelik olarak valilik ve sanayi odaları organize olarak aktif olmalıdır. Bu sektörlere özel organize sanayiler kurma ,oralarda faaliyet göstereceklere arsa kiralama , binalarını TOKİ vasıtası ile yaptırarak cazip uzun vadeli kiralamalar yapılmasını sağlamak gerekir.
