Kayserili fizibilitesi şudur; etrafına bakacaksın, kulağın delik olacak, bir adam alıp başını gidiyorsa o işte iyi bir kar vardır. Adam fabrika aldıysa, eleman aldıysa, bir işte başarılı olduysa önüne çıkan en büyük fizibilite verisi budur. Daha fazlasına uğraşmadan, hemen o firmadan bir eleman çalacaksın, o firmanın yaptığı malı yapacaksın (daha iyisini değil daha ucuzunu) sonrada müşterileri dolaşıp malı satacaksın. Nur topu gibi bir çelik kapı, mobilya, kanepe, yatak baza, modülercimiz daha oldu! Kayserimize hayırlı olsun?
İlkokul 5 ten itibaren pazarda ayran satma ya başladığım iş hayatında aktif olarak 16.yılımdayım. Bu sürede 6 tane şirket kurdum ve kapattım. Bu kurulan şirketlerin birçoğunda yukarıda bahsettiğim eşsiz fizibilite yolunu izledik. Hiçbirinde yeni bir ürün, yeni bir iş modeli, yeni bir tarz vaadimiz yoktu. Mevcut yürüyen işleri görüp ihtimal bunları biz de yapabiliriz diyerek girdiğimiz işlerdi. En yoğun ve ciddi fizibilitemizi yaptığımız iş (sadece müşterilerle görüşerek yapılan bir fizibilite idi) 3,5 yılda sonlandı.
Fizibilitenin başlıca aktörleri (yeni ismi ?PAYDAŞLAR? ) hammadde sağlayıcılar, Müşteriler, insan kaynakları, rakipler, şirket ortaklarının özellikleri ve devlettir. Bu aktörlerin her biri için ayrı ayrı fizibilite detaylı olarak yapılmalı ve çok dikkat edilmelidir. Tecrübeme göre bunlarda ki ihmallerim işlerin farklı aşamalarında kırılmalar oluşturup o işlerimin sonlanmasına neden oldu.
Genelde sorulduğunda herkes başarılarını anlatır ama bu anlatmalar aslında öğretici değildir. Bu nedenle ben de şimdi bu işleri yaparken yaşadığım tecrübelerden ? fizibilite ? ile ilgili olan yani işin başlangıçtaki planlama ve kurgulama aşamasındaki yanlışlarımı paylaşacağım. Umarım birkaç kişinin de benzer hataları yapmasına engel olarak bir katkı sağlamış olurum?
KÖTÜ BİR FİZİBİLİTE NASIL YAPILIR! (Yapmamanız gereken şeyler nedir!)
1-Etrafınızda hızla büyüyen bir firma varsa başka bir şeye bakmaya gerek yok. Hızla oradan birini bulun, aldığı maaşın iki katını ve hisse vererek elamanını alın, makinaları dizin üretime başlayın!
Not: Bu tür yapılan fizibiliteler hem kendini hem de diğer firmayı zora sokar. Ölüm vadisi ? denilen işe start verip yatırıma başladığınız andan işletmenin kara geçeceği zamana kadar olan süre çoğu firmayı öldürür. Çünkü işi yapan makine gibi görünse de bir işletmeyi çalışır hale getirene kadar adeta bir ölüm vadisi olan ve başlangıçta tahmin edilemeyen tecrübe ve işler hale getirme maliyeti vardır. Bir işletme çalışmaya başlayıp kara geçeceği ana kadar birçok müşteriyi, hammadde tedarikçisini ve çalışanını dener, değiştirir, onların hatalarının öldürücü maliyetine katlanır veya katlanamadan kapanır.
2-Kendi mevcut işinizde sıkıldıysanız nasılsa işleriniz yürüyor, parada kazanıyorsunuz, başka bir işi de mutlaka götürürsünüz! Siz bu işi yaptığınız ve başardığınıza göre gelecek vadeden herhangi bir işi de elbette başarı ile yaparsınız. Başına güvenilir bir adam diktiniz mi sistem kendi kendine akar gider. Artık diğer işe geçebilirsiniz demektir.
Not: Birçok yeni iş denemesi adeta yeni bir cephede savaş demektir. Mevcut işinizde zirve olana kadar ve adeta sektörünüzde standartları belirleyene kadar başka işe geçmeyin. İşinizle ilgili kafanızda yaptığınız yukarıdaki gibi bir fizibilite çok büyük oranda yanlıştır. Ancak yan dal olarak öne ya da arkaya doğru (hammadde yada satış pazarlama yönüne doğru) genişlemek doğru bir adım olabilir. Genişlemeyi düşündüğünüz alan mevcut işinizde%25 oranında maliyetlerinizin içinde yeri var ise size doğru bir adım olabilir.
Ayrıca bir işte başarılı olmak ve güzel kazanımlar elde etmek zafer sarhoşluğuna iterek her işi halledebileceğiniz duygusu uyarır. Bütün büyük çöküşler, büyük zaferlerin ardından gelmiştir. İş hayatın dada en büyük yanlışlar, çok güzel adımlarla geçilen başarılı dönemlerin ardından yapılanlardır.
3-Eş dost ve müşterilerden gelen önerilere kulak verin. Özellikle bir işle ilgili sıkıntı olduğunu söyleyen ve yapıldığı takdirde hiç tereddüt etmeden alacağını beyan edenleri dikkate alın. Böyle bir iş varsa hemen bu işe dalın.
Not: Genelde bir işin tüketicisi ya da müşterisi olan insanlardan bu ihtiyaç ve talepler dışarıya yayılıyor. Şu işi yapan yok Kayseri de yapılırsa çok iş var hep dışarı gidiyor !? şeklînde konuşmalar ?Kayseri fizibilitesi ?nin ana kaynağıdır. Bunların doğru veriler olup olmadığı çok iyi kontrol edilmelidir. Diyelim ki dedikleri gibi bir Pazar var, o zaman diğer unsurlar atlanmamalı ve mutlaka hammadde, eleman, ortakların bu işe uygun olup olmadığı, müşterilerin sürekliliği, pazarın geleceği gibi konularda ciddi donelere bakılmalıdır.
4-bende para var gel şu güzel işi yapalım ya da böyle güzel karlı bir iş var bende de para yok gel birlikte yapalım! Diyenleri mutlaka değerlendirin para ya da iş varsa dalın kaçırmayın.
Not: Kayseri de arsa rantı ve ticaret gibi sermaye birikimine müsait bir ortamın olmasından dolayı parası olup yapacak iş arayan bir kitle vardır. Bu kitlenin arayışları neticesinde ki birçok ortaklığın oluştuğu ve kurulduğunu görüyoruz. Bu parası olan kişiler ya birilerine bir iş var mı yapacağımız derler (artık yük tutulmuş, kuluçkaya yatırılan arsa paraları dönmüş ve gerideki çoluk çocuk için bir tezgâh olsun düşüncesiyle) ya da birileri onları bulup iş fikrini teklif ederler. Hem kendi tecrübemle hem de başkalarında gördüğüm husus ise ,bu tür şirketlerin çoğunun devam etmeyip öldüğüdür.. Sebebi ise büyük oranda şudur; parası olan ortağın amacı parasına iyi kar getirecek (muhtemelen kiralık mülk ün getireceğinden daha yüksek bir para ) bir iş hedeflemektedir. Oysa sanayi şirketinde hangi iş olursa olsun başlangıcından sonra minimum 5 yıl çoğu sektörde ise en az 10 yıl sürecek yoğun bir yatırım ve emek dönemi vardır. Bu yüzden paralı ortak, ilk bir iki yıldan sonra hani bizim paralar, kazanıyorsak para nerde şeklinde parayı odaklayan ve kısa vadeli karı hedefleyen bir bakış açısı ile işi sorgular. Sonrasında çatışmalar ve ayrılıklar baş gösterir.
